جستجو در تالارهای گفتگو

لزوم ارزیابی ساختمان‌های به ظاهر سالم‌مانده از زلزله گفتنش سخت است، اما در ماه‌های اخیر، شاهد زلزله‌های گوناگونی در سراسر کشور عزیزمان بوده‌ایم. الحمدالله که خسارات و تلفات ـ با آن که حتی یک فوتی یا خرابی دیوار بسیار ناگوار است ـ به نسبت گذشته کمتر بوده است. اگر نگاهی به تعداد و بزرگای زلزله‌های اخیر کشور داشته باشیم، به این نتیجه خواهیم رسید. هرچند برای هموطنانی که جان عزیزان خود یا محل زندگی را از دست داده‌اند، این هم زیاد تلقی شده و خواهد شد. نکته‌ای که در این اوضاع، گفتنش بسیار سخت است، مربوط به ساختمان‌هایی است که تکان‌های شدیدی را حس کرده‌اند، ولی در ظاهر چیزی بروز نداده‌اند. یادآوری این مطلب در این زمان که مردم درگیر خود زلزله‌ها و پس لرزه‌های آنها هستند، کار آسانی نیست چون بر نگرانی مردم افزوده می‌شود، اما مطرح نکردن این موضوع ممکن است منجر به شرایط آتی ناخواسته و نامطلوب در زلزله یا پس لرزه بعدی شود. ساختمان‌ها بسته به نزدیکی به کانون زلزله و مصالح مصرفی و قدمت، تکان‌های شدید را هر یک به صورت خاص خود دفع یا تحمل می‌کنند. ساختمانی با مصالح بنایی ممکن است ترک‌های درونی ببیند یا از شاقولی خارج شود و در ظاهر چیزی نشان ندهد! جوش‌های ساختمان‌های فلزی ممکن است ترک بردارد یا بادبندهایش کمانش موضعی پیدا کند که به آسانی دیده نمی‌شود. در ساختمان‌های بتنی نیز ممکن است آرماتورها لق شوند و چسبندگی خود را از دست دهند یا دچار شکست اعضای درونی شوند و پی‌ها هم با توجه به شرایط بارهای وارده و خاک اطراف ممکن است دچار شکست و نشست شوند که در یک زلزله دیگر می‌تواند موجبات فروریزش را فراهم کند. نباید نگران بود، اما عقل حکم می‌کند یک ارزیابی دقیق توسط افراد خبره از آنها به صورت سیستماتیک بر اساس اصول فنی صورت بگیرد. توصیه من این است که دانشگاه‌های استان‌ها طی دوره‌ای هماهنگ با استانداری‌ها نکات ارزیابی بعد از زلزله را به دانشجویان عمران تدریس کنند و طی برنامه‌ای فراگیر یک غربال اولیه صورت بگیرد. اگر در مرحله اول ساختمانی نمره قبولی نگرفت، محاسبات با دقت بیشتری روی آن معدود ساختمان‌ها انجام شود. این درس را من سال‌ها در کلاس‌هایم تدریس کرده‌ام و حتی از دانشجویان درخواست کردم این فرم‌ها تایپ و یک نسخه به فرمانداری یا استانداری محل سکونت دانشجویان تحویل شود. گمان می‌کنم، دانشجویانم بر این مطلب شهادت دهند، چون امری ضروری است. آن زمان، امروز را بخوبی می‌دیدم و برای آینده هم افق بهتری نمی‌بینم. به هرحال سیستم سازه دارای دو مولفه بار ثقلی و جانبی است. مهم‌ترین نکته در ارزیابی بعد از زلزله، سیستم ثقلی و پایداری سازه است. فرض این است که زلزله را تحمل می‌کند و تا زلزله بعدی فرصت هست. کنترل سیستم ثقلی نکته این ضروری در این زمینه است. دیوارهای باربر، ستون‌ها، ناشاقولی در اجزا، ریزش جان‌پناه‌ها، ترک‌های قطور و عمیق بالای 3 میلی متر، درز دیوارهای متعامد در ساختمان‌های بنایی، نشست در سطح فونداسیون، ریزش گچ روی ستون‌های بتنی و فولادی که می‌تواند حاکی از کمانش باشد، پریدن تکه‌هایی از بتن و رویت آرماتورها، اجزای جدا شده و آویزان، کج شدن دودکش‌ها، جان پناه‌ها، ترک افقی در مرز دیوار و سقف، جابه‌جا شدن سیستم‌های تاسیساتی، قطعی آب، ترک‌های قائم به معنی نشست ناهمگون سازه، هر گونه ترک در کل بنا و جدا شدگی نما از بنا از نشانه‌های خطر برای ساختمانی است که بعد از زلزله سالم مانده است. در مرحله اول کنترل سیستم ثقلی برای اسکان امن، سپس کنترل مولفه‌های جانبی مثل دیوارهای باربر، بادبندها، تغییر شکل جانبی و خروج از شاقولی باید کنترل شود. توصیه جدی دارم، اگر واحد صنعتی در محله یا منطقه وجود دارد، اول از نظر نشت مواد سمی کنترل شود. این هم یک آموزش برای دانشجویان است و هم اطمینان مسئولان استان از شرایط موجود. لذا امیدوارم این کار به صورت رایگان صورت گیرد که همه افراد درگیر اعم از مالک، دانشجو و مقامات استانی به هدف‌های خود برسند. دکتر فریبرز ناطقی الهی استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و متخصص حوزه مقاوم‌سازی و مدیریت بحران منبع[Hidden Content]